Dyskryminacja – forma nieuzasadnionej marginalizacji (wykluczenia społecznego), objawiająca się poprzez traktowanie danej osoby mniej przychylnie, niż innej w porównywalnej sytuacji ze względu na jakąś cechę, np. okres rozwojowy, niepełnosprawność, orientację seksualną, płeć, wyznawaną religię, światopogląd, narodowość lub rasę

(źródło: www.wikipedia.org)

 

ABC antydyskryminacji - przydatne definicje

Równouprawnienie

Nieodłączny element praw człowieka. Pojęcie wywodzące się z epoki oświecenia. Jest terminem prawnym i oznacza równość różnych podmiotów prawnych w ramach określonego systemu prawnego. Jest to proces prawnego zrównywania do tej pory nierównouprawnionych podmiotów prawnych w ramach danego systemu prawnego. Możemy mówić, na przykład, o równouprawnieniu kobiet, osób niepełnosprawnych, mniejszości religijnych. Jednak termin równouprawnienie odnosi się do stanu formalnego, dotyczącego brzmienia przepisów prawnych. Pojęcie to nie mówi nic o praktyce społecznej, o realnej możliwości korzystania przez dane grupy czy jednostki z zapisanych uprawnień.

Równość

Termin szerszy niż równouprawnienie. Oznacza realną sytuację, w której możemy faktycznie korzystać z przysługujących nam równych praw. Równość nie pojawia się automatycznie wraz z wprowadzeniem równouprawnienia w przepisach prawnych. Nierówności wynikają bowiem nie tylko z przepisów prawa, ale przede wszystkim z nieformalnych czynników głęboko zakorzenionych w kulturze danego społeczeństwa, między innymi tradycji, nawyków i przekonań. Dlatego droga do prawdziwej równości wiąże się z przeciwdziałaniem stereotypom, które prowadzą do uprzedzeń i dyskryminacji określonych grup społecznych i osób.

Stereotyp

Skrajnie przejaskrawiony obraz danej grupy, traktujący wszystkich jej członków w sposób niezróżnicowany, niezależnie od ich cech indywidualnych. Stereotypy często oparte są na niepewnej lub fałszywej wiedzy o świecie, utrwalonej przed tradycję i trudno podlegają zmianom. Stereotypy cechuję jednostronność, sztywność, żywotność, nieprzemakalność (odporność na argumenty i fakty).

Uprzedzenie

Negatywne opinie lub uczucia wobec innych grup społecznych żywione z powodu samej przynależności do danej grupy. To także nieprzychylna ocena, osąd dokonany na podstawie stereotypowych przekonań.

Dyskryminacja

Traktowanie kogoś gorzej niż innych w tej samej sytuacji. Dyskryminuje się ludzi z różnych powodów, na przykład ze względu na płeć, rasę, wiek, status materialny, wyznanie czy orientację seksualną. Dyskryminacja może przejawiać się w sposób jawny i wówczas mówimy o dyskryminacji bezpośredniej. Może ona jednak także przyjmować ukrytą formę, kiedy pozornie neutralne warunki, kryteria lub praktyki są niekorzystne dla pewnych grup i osób. Wówczas mówimy o dyskryminacji pośredniej. Niekiedy dyskryminacja ta jest tak „przeźroczysta”, że dyskryminowane osoby nie zdają sobie z niej sprawy.

Rodzaje dyskryminacji:

Ageizm (czyt. ejdżyzm)

Dyskryminacja oraz wyznawanie irracjonalnych poglądów i przesądów dotyczących jednostek lub grup społecznych opartych na ich wieku. Przyjmuje się stereotypowe założenia na temat fizycznych lub umysłowych cech ludzi z określonej grupy wiekowej i zwykle wyraża się je w sposób poniżający.

Przykłady:

• Wpowiadanie stereotypowych krzywdzących opinii na temat osób starszych, na przykład: A po co pani w tym wieku znajomość obsługi komputera?
• Lekceważenie głosu i opinii osób młodych: Dzieci i ryby głosu nie mają.

 

Ableizm (czyt. ablejsm)

Przekonanie,  że niepełnosprawność jest czymś negatywnym, co w miarę możliwości powinno być leczone, naprawiane lub eliminowane. Jest to także zestaw przekonań i zachowań, które zmierzają do nierównego traktowania osoby ze względu na faktyczną bądź spodziewaną niepełnosprawność.

Przykłady:

• Większość pociągów w Polsce, nie jest w stanie obsłużyć klientów niesprawnych ruchowo. Osoba podróżująca na wózku inwalidzkim nie może samodzielnie wsiąść do wagonu ani skorzystać z toalety.
• Dyskryminacja uczniów i uczennic niepełnosprawnych w systemie edukacyjnym − większość uczniów i uczennic niepełnosprawnych uczy się indywidualnie lub w szkołach specjalnych, co prowadzi do izolacji tych osób od rówieśników.

 

Antysemityzm

Postawa wyrażająca uprzedzenie, niechęć, wrogość oraz dyskryminująca Żydów oraz osób pochodzenia żydowskiego. Ekstremalny antysemityzm głosiła ideologia niemieckiego nazizmu, doprowadzając do próby wyniszczenia narodu żydowskiego w Europie podczas II wojny światowej.

Przykłady:

• Wypowiedzi zaprzeczające Holokaustowi lub umniejszające związane z nim fakty.
• Antyżydowskie akty wandalizmu i przemocy, np. malowanie na cmentarzach żydowskich swastyk albo gwiazdy Dawida na szubienicy;

 

Dyskryminacja wielokrotna

Dyskryminacja z więcej niż jednego powodu, na przykład nie tylko ze względu na wiek, ale również ze względu na płeć i niepełnosprawność.

Przykład:

• Młode kobiety szukające pracy spotykają się z podwójną dyskryminacją na rynku pracy, zwłaszcza starając się o zdobycie stanowisk kierowniczych. Jako młode osoby są postrzegane jako niedoświadczone i nieodpowiedzialne, ponadto na ten stereotyp nakłada się drugi, według którego kobiety są gorszymi pracownikami (bo zachodzą w ciążę, biorą urlopy macierzyńskie) oraz nie nadają się na stanowisko kierownicze, ponieważ nie mają zdolności przywódczych, są niestabilne emocjonalnie, nie potrafią zarządzać zespołem.

 

Homofobia

Irracjonalny strach przed osobami homoseksualnymi, silna niechęć, nieufność, nienawiść i wrogość do nich oraz ich dyskryminowanie.

Przykłady:

• Używanie terminów gej/lesbijka bądź innych określeń osób homoseksualnych jako obelgi.
• Odczuwanie odrazy na myśl lub na widok osób homoseksualnych okazujących sobie uczucie, podczas gdy takie samo zachowanie ze strony osób heteroseksualnych nie powoduje takich reakcji.

 

Islamofobia

Strach i dyskryminacja osób na podstawie faktycznej, przypuszczalnej lub zewnętrznie przypisanej przynależności do grupy muzułmanów.

Przykłady:

• Przemoc skierowana wobec muzułmanów w formie ataków fizycznych, werbalnych, niszczenia mienia (szczególnie majątku instytucji, meczetów, szkół, cmentarzy).
• Przedstawianie w mediach wyznawców islamu jako ekstremistów lub zamachowców.

 

Klasizm

Uprzedzenia lub dyskryminacja związane z przynależnością do klasy/warstwy społeczno-ekonomicznej.

Przykłady:

• Uznawanie osób uczęszczających do prywatnych szkół za elitę intelektualną, a osób uczęszczających do publicznych szkół za gorzej wykształcone.
• Przekonanie o tym, że jakiś związek małżeński jest mezaliansem (małżeństwem między osobami pochodzącymi z różnych warstw/klas społecznych) i uznanie, że to jest sytuacja niestosowna.

 

Ksenofobia

Oksfordzki słownik języka angielskiego definiuje ksenofobię jako patologiczny strach przed cudzoziemcami lub obcymi krajami. Ksenofobia oznacza niechęć do innych, „obcych” i cudzoziemców. Ksenofobia jest odczuciem lub percepcją opartą na społecznych konstrukcjach i ideach, a nie na obiektywnych faktach.

Przykłady:

• Eksterminacja Żydów i Romów podczas II wojny światowej.
• Dowcipy, w których pojawia się Polak oraz przedstawiciele innych narodów, przy czym Polak zawsze okazuje się najsprytniejszy i najmądrzejszy.

 

Rasizm

Zespół poglądów głoszących tezę o nierówności ludzi, a wynikająca z nich ideologia przyjmuje wyższość jednych ras nad innymi. Rasizm opiera się na przekonaniu, że różnice w wyglądzie ludzi niosą za sobą niezbywalne różnice osobowościowe i intelektualne.

Przykłady:

• Nazywanie osób o innym niż biały kolorze skóry w obraźliwy sposób, na przykład: asfalt, czarnuch, ciapaty.
• Opowiadanie dowcipów, w których osoby czarnoskóre są prezentowane jako niewolnicy albo podludzie.

 

Romofobia

Odczuwanie niechęci, nieuzasadnionego lęku przed Romami. Dyskryminacja tej grupy etnicznej.

Przykłady:

• Polskie przysłowia, na przykład: Szkoda myć Cygana i tak czarny zostanie.
• Incydenty z niewpuszczaniem Romów do lokali gastronomicznych w Poznaniu.

 

Seksizm

Negatywne, wrogie przekonania i postawy wobec jakiejś osoby, żywienie do niej uprzedzeń i dyskryminowanie jej z powodu płci.

Przykłady:

• Szklany sufit, czyli sytuacja, w której kobietom jest trudniej awansować niż mężczyznom, a najwyższe stanowiska decyzyjne w firmach są najczęściej dla nich nieosiągalne. Przyczyną są bariery niewidoczne, to znaczy niewynikające z przyczyn formalnych, ale ze stereotypów lub kultury organizacyjnej firmy.
• W przypadku rozwodu i decydowania przez sąd o tym, z kim dziecko zamieszka, w przeważającej większości przypadków prawo to otrzymuje kobieta, mimo że Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi, iż oboje rodzice mają równe prawa i obowiązki wobec dzieci.

Źródło: www.portaloswiatowy.pl/

 

Przydatne linki:

beznienawisci.pl/edukacja/

www.ceo.org.pl/en/node/16587

/www.amnesty.org.pl

www.bezuprzedzen.org

www.hfhrpol.waw.pl

www.jedenswiat.org.pl

www.niepelnosprawni.pl

www.kph.org.pl

www.tea.org.pl