Abecadło tolerancji

 

Równouprawnienie

Pojęcie wywodzi się z epoki Oświecenia. Oznacza równość różnych podmiotów prawnych w ramach określonego systemu. Możemy mówić, na przykład, o równouprawnieniu kobiet, osób niepełnosprawnych, mniejszości religijnych. Jednak termin równouprawnienie odnosi się do stanu formalnego, dotyczącego brzmienia przepisów. Pojęcie nie mówi nic o praktyce społecznej, o realnej możliwości korzystania przez dane grupy czy jednostki z zapisanych uprawnień.

Równość
Termin szerszy niż równouprawnienie. Oznacza realną sytuację, w której możemy faktycznie korzystać z przysługujących nam równych praw. Równość nie pojawia się automatycznie wraz z wprowadzeniem równouprawnienia w przepisach prawnych. Nierówności wynikają bowiem nie tylko z przepisów, ale przede wszystkim z nieformalnych czynników głęboko zakorzenionych w kulturze danego społeczeństwa, między innymi z tradycji, nawyków, przekonań. Dlatego droga do prawdziwej równości wiąże się z przeciwdziałaniem stereotypom, które prowadzą do uprzedzeń i dyskryminacji określonych grup społecznych.

Stereotyp
Skrajnie przejaskrawiony obraz danej grupy, traktujący wszystkich jej członków w sposób niezróżnicowany, niezależnie od ich cech indywidualnych. Stereotypy często są oparte na niepewnej lub fałszywej wiedzy o świecie, utrwalonej przez tradycję i trudno podlegają zmianom. Cechami charakterystycznymi stereotypów są: jednostronność, sztywność, żywotność, nieprzemakalność (odporność na argumenty i fakty).

Uprzedzenie
Negatywne opinie lub uczucia wobec innych grup społecznych żywione z powodu samej przynależności do danej grupy. To także nieprzychylna ocena, osąd dokonany na podstawie stereotypowych przekonań.

Dyskryminacja
Traktowanie kogoś gorzej niż innych w tej samej sytuacji. Dyskryminuje się ludzi z różnych powodów, na przykład ze względu na płeć, rasę, wiek, status materialny, wyznanie czy orientację seksualną. Dyskryminacja może przejawiać się w sposób jawny i wówczas mówimy o dyskryminacji bezpośredniej. Może ona jednak także przyjmować ukrytą formę, kiedy pozornie neutralne warunki, kryteria lub praktyki są niekorzystne dla pewnych grup i osób. Wówczas mówimy o dyskryminacji pośredniej. Niekiedy dyskryminacja ta jest tak „przezroczysta”, że dyskryminowane osoby nie zdają sobie z niej sprawy. Przykładem dyskryminacji pośredniej jest sytuacja, kiedy w jakiejś instytucji społecznej, teoretycznie otwartej dla wszystkich obywatelek i obywateli, występują bariery architektoniczne nie do przebycia dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich.

Mowa nienawiści

Szeroko rozumiany dyskurs społeczny obfituje w wypowiedzi krzywdzące, oskarżające czy poniżające określone grupy społeczne. Jest bardzo niebezpiecznym zjawiskiem, ponieważ nawołuje do szykan w stosunku do członków i członkiń określonych grup społecznych, a w konsekwencji może prowadzić do przestępstw z nienawiści, czyli na przykład odebrania komuś mienia, zdrowia czy nawet życia.

 

Rodzaje dyskryminacji

Ageizm

Dyskryminacja oraz wyznawanie irracjonalnych poglądów i przesądów dotyczących jednostek lub grup społecznych opartych na ich wieku. Przyjmuje się stereotypowe założenia na temat fizycznych lub umysłowych cech ludzi z określonej grupy wiekowej i zwykle wyraża się je w sposób poniżający.

Ableizm

Przekonanie, że niepełnosprawność jest czymś negatywnym, co w miarę możliwości powinno być leczone, naprawiane lub eliminowane. Jest to także zestaw przekonań i zachowań, które zmierzają do nierównego traktowania osoby ze względu na faktyczną bądź spodziewaną niepełnosprawność.

Antysemityzm

Postawa wyrażająca uprzedzenie, niechęć, wrogość oraz dyskryminująca Żydów i osoby pochodzenia żydowskiego. Ekstremalny antysemityzm głosiła ideologia niemieckiego nazizmu, doprowadzając do próby wyniszczenia narodu żydowskiego w Europie podczas II wojny światowej.

Dyskryminacja wielokrotna

Dyskryminacja z więcej niż jednego powodu, na przykład nie tylko ze względu na wiek, ale również ze względu na płeć i niepełnosprawność.

Homofobia

Irracjonalny strach przed osobami homoseksualnymi, silna niechęć, nieufność, nienawiść i wrogość do nich oraz ich dyskryminowanie.

Islamofobia

Strach i dyskryminowanie na postawie faktycznej, przypuszczalnej lub zewnętrznie przypisanej przynależności do grupy muzułmanów i muzułmanek.

Klasizm

Uprzedzenia lub dyskryminacja związane z przynależnością do klasy/warstwy społeczno-ekonomicznej.

Ksenofobia

Patologiczny strach przed cudzoziemcami lub obcymi krajami. Ksenofobia oznacza niechęć do „obcych” i cudzoziemców. Ksenofobia jest odczuciem lub percepcją opartą na społecznych konstruktach, a nie na obiektywnych faktach.

Rasizm

Zespół poglądów głoszących tezę o nierówności ludzi, a wynikająca z nich ideologia przyjmuje wyższość jednych ras nad innymi. Rasizm opiera się na przekonaniu, że różnice w wyglądzie ludzi powodują niezbywalne różnice osobowościowe i intelektualne.

Romofobia

Odczuwanie niechęci, nieuzasadnionego lęku przed Romami. Dyskryminacja tej grupy etnicznej.

Seksizm

Negatywne, wrogie przekonania i postawy wobec jakiejś osoby, żywienie do niej uprzedzeń i dyskryminowanie jej z powodu jej płci.